#: locale=mk-MK
## Tour
### Description
tour.description = Истражете го Крушево во 360°: Македониум, Мечкин Камен, Црква Св.Никола, Тоше Проески
### Title
tour.name = Krushevo / Крушево - Macedonia | 360 VR tour - Македонија | 360° визуелен водич
## Skin
### Button
Button_6123C59A_7C82_B19F_419B_45FDF4320346.label = ЗАТВОРИ
Button_6123C59A_7C82_B19F_419B_45FDF4320346_mobile.label = ЗАТВОРИ
Button_A876B929_EEA4_DD42_41DA_E9331455C36C.label = < Главно мени
Button_BE8AFBCC_EEE4_DCC1_41CC_E582B5C785C7.label = < Назад
Button_BEB8DBBD_EEE4_DD42_41D2_A79CA6CB89BE.label = Х & Р >
Button_BEB91BBD_EEE4_DD42_41DE_C0181D7C200A.label = ИСТОРИЈА >
Button_BEB91BBD_EEE4_DD42_41DE_C0181D7C200A.pressedLabel = ИСТОРИЈА >
Button_BEB99BBD_EEE4_DD42_41B7_47353F2F7259.label = ПРИРОДА >
Button_BEBA7BBD_EEE4_DD42_41B2_A5DF78462700.label = МЕСТА >
Button_D3F810E4_E41C_9DFA_41DE_8E8D300DF01B.label = КРУШЕВО
### Multiline Text
HTMLText_1707B8A6_09ED_0273_41A2_C6CC11900546.html = КРУШЕВО
Со 1.220 метри надморска височина, Крушево претставува единствениот планински град во Македонија и највисокиот град на Балканот.
КРУШЕВО
Со 1.220 метри надморска височина, Крушево претставува единствениот планински град во Македонија и највисокиот град на Балканот.
JOHN DOE
Licensed Real Estate Salesperson
Tlf.: +11 111 111 111
jhondoe@realestate.com
www.loremipsum.com
Mauris aliquet neque quis libero consequat vestibulum. Donec lacinia consequat dolor viverra sagittis. Praesent consequat porttitor risus, eu condimentum nunc. Proin et velit ac sapien luctus efficitur egestas ac augue. Nunc dictum, augue eget eleifend interdum, quam libero imperdiet lectus, vel scelerisque turpis lectus vel ligula. Duis a porta sem. Maecenas sollicitudin nunc id risus fringilla, a pharetra orci iaculis. Aliquam turpis ligula, tincidunt sit amet consequat ac, imperdiet non dolor.
JOHN DOE
Licensed Real Estate Salesperson
Tlf.: +11 111 111 111
jhondoe@realestate.com
www.loremipsum.com
Mauris aliquet neque quis libero consequat vestibulum. Donec lacinia consequat dolor viverra sagittis. Praesent consequat porttitor risus, eu condimentum nunc. Proin et velit ac sapien luctus efficitur egestas ac augue. Nunc dictum, augue eget eleifend interdum, quam libero imperdiet lectus, vel scelerisque turpis lectus vel ligula. Duis a porta sem. Maecenas sollicitudin nunc id risus fringilla, a pharetra orci iaculis. Aliquam turpis ligula, tincidunt sit amet consequat ac, imperdiet non dolor.
___
LOREM IPSUM
DOLOR SIT AMET
___
LOREM IPSUM
DOLOR SIT AMET
Ранохристијанска базилика на локалитетот "Манчевци"
Базиликата, која е една од деветте базилики во градот и потекнува од периодот на IV-V век од нашата ера, има прилично зачуван поден мозаик со декоративен аранжман што бил карактеристичен за IV и V век. Како особено значајно се издвојува мозаичното поле со донаторски натпис во кој се спомнуваат Тома и Јован кои веројатно го изградиле објектот.
Тврдината на Цар Самоил
Со своите рампи и утврдени кули тврдината го зафаќа целиот охридски рид кој се искачува на 100 метри над нивото на езерото.
Низ историјата, тврдината е уништена многу пати, повторно изградена и надградена, низ сите историски епохи - Римјани, Византијци, Словени и Османлиски Турци.
Стар дел од Охрид
Одовде можете да ја видите најголемата црква Света Софија, како и многуте други помали цркви, античкиот театар, Долни Сарај, а најгоре е тврдината на Цар Самоил.
СПОМЕНИК СЛИВА
Споменикот се наоѓа на 3 км од Крушево и претставува симбол на хероизмот и само-жртвувањето на 40 македонски востаници во одбрана на Крушевската Република од Отоманската војска на 12ти Август, 1903 година.
СПОМЕНИК СЛИВА
Споменикот се наоѓа на 3 км од Крушево и претставува симбол на хероизмот и само-жртвувањето на 40 македонски востаници во одбрана на Крушевската Република од Отоманската војска на 12ти Август, 1903 година.
СПОМЕНИК МЕЧКИН КАМЕН
Споменик во близина на Крушево, кој претставува востаник со голем камен над својата глава и го симболизира очајничкиот последен обид на востаниците од четата на легендарниот Питу Гули во борба против Турската Отоманска армија, кои ги дадоа своите животи во одбрана на „Крушевската Република“ (3-13 Август, 1903) - слободна територија при „Илинденското Востание“ (2 Август, 1903) за ослободување на Македонскиот народ од Отоманската окупација.
Споменикот е изграден во 1983 година. Автор на споменикот е Димо Тодоровски, истакнат македонски вајар и академик од првата генерација вајари, кои го втемелиле современиот скулпторски израз во Македонската ликовна уметност.
СПОМЕНИК МЕЧКИН КАМЕН
Споменик во близина на Крушево, кој претставува востаник со голем камен над својата глава и го симболизира очајничкиот последен обид на востаниците од четата на легендарниот Питу Гули во борба против Турската Отоманска армија, кои ги дадоа своите животи во одбрана на „Крушевската Република“ (3-13 Август, 1903) - слободна територија при „Илинденското Востание“ (2 Август, 1903) за ослободување на Македонскиот народ од Отоманската окупација.
Споменикот е изграден во 1983 година. Автор на споменикот е Димо Тодоровски, истакнат македонски вајар и академик од првата генерација вајари, кои го втемелиле современиот скулпторски израз во Македонската ликовна уметност.
_______
КРУШЕВО
Највисокиот град на Балканот
Со 1.220 метри надморска височина, Крушево претставува единствениот планински град во Македонија и највисокиот град на Балканот.
Крушево првпат се спомнува во историските извори од 1467 година, како мезра т.е. село во состав на имотот на Хусеин бег. Во Слепчанскиот кодик што калуѓерите го воделе од 1544 г., се споменува името Крушево коешто се однесува на сегашнава населба. За време на турското владеење, Крушево било мало словенско село, а на крајот од XVIII век истото припаѓало на Ќерим бег од Охрид, на кого населението на Крушево му плаќало данок сè до 1847 година.
Крушево, како развиена и организирана градска населба се формира во крајот на XVIII век и почетокот на XIX век.
Власите, познати како успешни неимари, трговци, кираџии, занаетчии и печалбари, добро ја организирале својата работа во новата населба, а доселените Мијаци од реканскиот крај, надалеку познати и успешни градители, резбари, зографи и иконописци се вклопиле во процесот на економски и културен развој на населбата.
Економскиот подем влијаел позитивно и на урбаната заедница, така што во првата половина на XIX век, Крушево добива карактер на градска заедница. До 1845 година, Крушево било чифлик со кој раководеле наследниците на беговите Керим и Рустем од Битола, но истата година неколку богати и угледни крушевчани, собрале околу илјада турски лири и го откупиле чифликот. Според документот за оваа купопродажба, во градот било забрането да се населуваат муслимански семејства.
Поради слабата безбедност пред крајот на турското владеење, христијанското население од околните села, во текот на XIX век континуирано се доселувало во Крушево, зголемувајќи го и на тој начин бројот на населението во веќе формираниот град. Во 1858 година, Крушево веќе имало 1.400 куќи, десет ана, десет ковачници на бакар, калај и железо, како и осум работилници за обработка на лој и месо. Според австриецот Хан, Крушево за овој период имало специфична физиономија со тринаесет цркви, како во градот, така и во блиската околина. Кон крајот на 19 век, Крушево било прочуено со кујунџиските, казанџиските и кожарските производи. Покрај ова, во градот било развиено кираџиството. Имало воспоставени каравански врски со Прилеп, Битола, Охрид, Солун и со други градови од Македонија, што придонело за интензивен развој на трговијата и занаетчиството. Крушевски трговци можеле да се сретнат во: Будимпешта, Виена, Лајпцинг, Атина, Цариград, Смирна, Александрија, Адис Абеба и други градови низ целиот свет. Подоцна крушевчани оделе по трговија дури и во Америка и Канада, тргувале и со азиските земји Индија и Персија (Иран). Со ова градот станал познат скоро во целиот свет.
Како занаетчиски и трговски центар градот многу брго се развивал и веќе во 1883 година во него живееле околу 12.000 жители.
Илинденско востание
За време на Илинденското востание, градот Крушево е ослободен на 2 август 1903 година и тука е формирана Крушевската Република. Била избрана привремена влада од шест члена и народно собрание со 60 делегати. Републиката постоела до 13 август. Утрото на 12 август градот бил нападнат од 15 000 турски аскер предводен од Бахтијар-паша. Значајни битки за одбрана на Републиката се воделе на Мечкин Камен и кај Слива. По задушувањето на Илинденското востание Крушево било запалено, а голем дел од населението од градот и околните села се иселило.
Втора светска војна
Крушевчани активно зеле учество и во Народноослободителната борба на македонскиот народ. На 16 април 1942 година во месноста Грујова Нива на планината Осој во близина на Kрушево формиран е крушевскиот народноослободителен партизански одред „Питу Гули“. Одредот извршил повеќе напади и тоа на бугарската општината во Прибилци (на 6 август), на рудникот Цер-Небојша, кај селата Кочишта, Растовица, Журче, Дивјаци и др. По нападите биле одржувани и политички собири. Градот е ослободен на 8 септември 1944 година.
_______
КРУШЕВО
Највисокиот град на Балканот
Со 1.220 метри надморска височина, Крушево претставува единствениот планински град во Македонија и највисокиот град на Балканот.
Крушево првпат се спомнува во историските извори од 1467 година, како мезра т.е. село во состав на имотот на Хусеин бег. Во Слепчанскиот кодик што калуѓерите го воделе од 1544 г., се споменува името Крушево коешто се однесува на сегашнава населба. За време на турското владеење, Крушево било мало словенско село, а на крајот од XVIII век истото припаѓало на Ќерим бег од Охрид, на кого населението на Крушево му плаќало данок сè до 1847 година.
Крушево, како развиена и организирана градска населба се формира во крајот на XVIII век и почетокот на XIX век.
Власите, познати како успешни неимари, трговци, кираџии, занаетчии и печалбари, добро ја организирале својата работа во новата населба, а доселените Мијаци од реканскиот крај, надалеку познати и успешни градители, резбари, зографи и иконописци се вклопиле во процесот на економски и културен развој на населбата.
Економскиот подем влијаел позитивно и на урбаната заедница, така што во првата половина на XIX век, Крушево добива карактер на градска заедница. До 1845 година, Крушево било чифлик со кој раководеле наследниците на беговите Керим и Рустем од Битола, но истата година неколку богати и угледни крушевчани, собрале околу илјада турски лири и го откупиле чифликот. Според документот за оваа купопродажба, во градот било забрането да се населуваат муслимански семејства.
Поради слабата безбедност пред крајот на турското владеење, христијанското население од околните села, во текот на XIX век континуирано се доселувало во Крушево, зголемувајќи го и на тој начин бројот на населението во веќе формираниот град. Во 1858 година, Крушево веќе имало 1.400 куќи, десет ана, десет ковачници на бакар, калај и железо, како и осум работилници за обработка на лој и месо. Според австриецот Хан, Крушево за овој период имало специфична физиономија со тринаесет цркви, како во градот, така и во блиската околина. Кон крајот на 19 век, Крушево било прочуено со кујунџиските, казанџиските и кожарските производи. Покрај ова, во градот било развиено кираџиството. Имало воспоставени каравански врски со Прилеп, Битола, Охрид, Солун и со други градови од Македонија, што придонело за интензивен развој на трговијата и занаетчиството. Крушевски трговци можеле да се сретнат во: Будимпешта, Виена, Лајпцинг, Атина, Цариград, Смирна, Александрија, Адис Абеба и други градови низ целиот свет. Подоцна крушевчани оделе по трговија дури и во Америка и Канада, тргувале и со азиските земји Индија и Персија (Иран). Со ова градот станал познат скоро во целиот свет.
Како занаетчиски и трговски центар градот многу брго се развивал и веќе во 1883 година во него живееле околу 12.000 жители.
Илинденско востание
За време на Илинденското востание, градот Крушево е ослободен на 2 август 1903 година и тука е формирана Крушевската Република. Била избрана привремена влада од шест члена и народно собрание со 60 делегати. Републиката постоела до 13 август. Утрото на 12 август градот бил нападнат од 15 000 турски аскер предводен од Бахтијар-паша. Значајни битки за одбрана на Републиката се воделе на Мечкин Камен и кај Слива. По задушувањето на Илинденското востание Крушево било запалено, а голем дел од населението од градот и околните села се иселило.
Втора светска војна
Крушевчани активно зеле учество и во Народноослободителната борба на македонскиот народ. На 16 април 1942 година во месноста Грујова Нива на планината Осој во близина на Kрушево формиран е крушевскиот народноослободителен партизански одред „Питу Гули“. Одредот извршил повеќе напади и тоа на бугарската општината во Прибилци (на 6 август), на рудникот Цер-Небојша, кај селата Кочишта, Растовица, Журче, Дивјаци и др. По нападите биле одржувани и политички собири. Градот е ослободен на 8 септември 1944 година.
"Македонија на дланка"
ПРОЕКТ
Ова е 360° визуелен туристичко-географски водич на македонски туристички места: градови, села, ски-центри, хотели, музеи, споменици, реки, кањони, убава природа и многу повеќе… со многу текстуални информации, фотографии и видеа…
Овој проект не е финансиран од Владата на Р. Северна Македонија.
Ако сакате да го поддржите овој проект да расте, ве молиме контактирајте ме.
Телефон: +389 70 338747
Е-пошта: info@macedoniafromabove.mk
"Македонија на дланка" ПРОЕКТ
Ова е 360° визуелен туристичко-географски водич на македонски туристички места: градови, села, ски-центри, хотели, музеи, споменици, реки, кањони, убава природа и многу повеќе… со многу текстуални информации, фотографии и видеа…
Овој проект не е финансиран од Владата на Р. Северна Македонија.
Ако сакате да го поддржите овој проект да расте, ве молиме контактирајте ме.
Телефон: +389 70 338747
Е-пошта: info@macedoniafromabove.mk
360° VIRTUAL TOURS
ACROSS N. MACEDONIA
360° VIRTUAL TOURS
ACROSS N. MACEDONIA
МАКЕДОНИУМ
„Илинден“ или „Македониум“ — Меморијален комплекс во Крушево. Споменикот бил откриен на 2 август 1974 година на денот на триесетгодишнината на заседанието на АСНОМ и 71 годишнина од Илинденското Востание. Автори на споменикот се Јордан Грабулоски и Искра Грабулоска. Споменикот ја означува непокорноста, борбата и вечната стремеж на македонскиот народ за слобода и самостојна држава.
Меморијалниот комплекс Македониум се протега на 12 хектари и формата започнува со раскинати пранги продолжува преку криптата и колоритно – мозаичната керамопластична сцената, па завршува со купола извишена 1320 метри надморска височина, од каде се протега инзвореден поглед кон градот Крушево. Внатрешноста на куполата импресионира со своите релјефи, витражите со вечниот пламен и звуците на ораториумот „Сонце на прастарата земја“ од Тома Прошев.
Денес во самата купола се наоѓа гробот на Никола Карев и споменица и биста на Тоше Проески.
МАКЕДОНИУМ
„Илинден“ или „Македониум“ — Меморијален комплекс во Крушево. Споменикот бил откриен на 2 август 1974 година на денот на триесетгодишнината на заседанието на АСНОМ и 71 годишнина од Илинденското Востание. Автори на споменикот се Јордан Грабулоски и Искра Грабулоска. Споменикот ја означува непокорноста, борбата и вечната стремеж на македонскиот народ за слобода и самостојна држава.
Меморијалниот комплекс Македониум се протега на 12 хектари и формата започнува со раскинати пранги продолжува преку криптата и колоритно – мозаичната керамопластична сцена, па завршува со купола извишена 1320 метри надморска височина, од каде се протега инзвореден поглед кон градот Крушево. Внатрешноста на куполата импресионира со своите релјефи, витражите со вечниот пламен и звуците на ораториумот „Сонце на прастарата земја“ од Тома Прошев.
Денес во самата купола се наоѓа гробот на Никола Карев и споменица и биста на Тоше Проески.
_______
Свети Климент Охридски
Свети Климент Охридски - беше еден од првите средновековни научник, писател и просветител на Словените. Тој е најистакнатите ученици на светите Кирил и Методиј и честопати се поврзува со создавање на глаголичките и кирилиските скрипти, особено нивната популаризација меѓу христијанизираните Словени.
Тој беше основач на Охридската книжевна школа и од страна на некои словенци се смета за покровител на образованието и јазикот.
Свети Климент е исто така заштитник на Северна Македонија, градот Охрид и Македонската православна црква.
_______
Свети Наум Охридски
Свети Наум, познат и како Наум Охридски (околу 830 - 23 декември 910) бил средновековен писател, просветител и мисионер меѓу Словените. Тој беше меѓу учениците на светите Кирил и Методиј и се поврзува со создавање на глаголичкото и кириличкото писмо.
Наум беше меѓу основачите на книжевното училиште „Плиска“. Потоа Наум работел во Охридското книжевно училиште.
_______
Свети Наум Охридски
Свети Наум, познат и како Наум Охридски (околу 830 - 23 декември 910) бил средновековен писател, просветител и мисионер меѓу Словените. Тој беше меѓу учениците на светите Кирил и Методиј и се поврзува со создавање на глаголичкото и кириличкото писмо.
Наум беше меѓу основачите на книжевното училиште „Плиска“. Потоа Наум работел во Охридското книжевно училиште.
Source: Vikipedia... https://mk.wikipedia.org/wiki/ЦÑква_âСв._СоÑиÑаâ_-_ÐÑ
Ñид
Долни Сарај
Долни Сарај е изграден во почетокот на 18 век и некогаш бил летна резиденција на Џеладин бег, кој ја изгради за својата сакана робинка Ташула.
Првиот систем за водоснабдување, таканаречен „Мост на бакар“. На него има натпис што гласи „Иван 2 мај 1802“ кога се претпоставува дека е направено водоснабдувањето. Оттаму, водата била донесена од езерото до фонтаната и до „Долни Сарај“.
Бедемите околу неа потекнуваат од постар период.
Денес е летна сцена каде се одржуваат фестивали, концерти и други културни настани.
Извор: НУ ЗАВОД ЗА ЗАШТИТА НА СПОМЕНИЦИТЕ НА КУЛТУРАТА И МУЗЕЈ - ОХРИД
Ранохристијанска базилика на локалитетот "Манчевци"
Локалитет "Манчевци" е делумно истражен во текот на 2007 година при што се отстранети два објекти. По извршените археолошки ископувања на овој археолошки локалитет во старото градско јадро на Охрид, констатирана е ранохристијанска базилика од која се откриени делови од северниот и централниот кораб, кога се истражени околу 200 м2. Локалитетот се наоѓа во близина на катедралната црква Света Софија, на потегот кон Античкиот театар, во густо населен дел на стариот град и најверојатно се протега и под околните куќи.
Базиликата, која е една од деветте базилики во градот и потекнува од периодот на IV-V век од нашата ера, има прилично зачуван поден мозаик со декоративен аранжман што бил карактеристичен за IV и V век. Како особено значајно се издвојува мозаичното поле со донаторски натпис во кој се спомнуваат Тома и Јован кои веројатно го изградиле објектот. Исто така, беа откриени фрагменти од фреско-живопис во долните партии на ѕидовите. Во текот на археолошките ископувања откриени се и мошне значајни елементи и фрагменти од мермерна градежна и декоративна пластика.
Проектотот за конзервација и презентација на откриените структури од базиликата, на локалитетот се одвиваше во континуитет неколку година по ред, а реализацијата на планираните активности ја спроведуваше НУ Завод за заштита на спомениците на културата и Музеј-Охрид. Во периодот од 2011 до 2013 година е извршена заштита од обрушување на земјените профили со изведба на потпорни ѕидови и нивно обложување со камен. При проектирањето на потпорните ѕидови се најде решение со кое не се нанесе оштетувања на мозаичниот под во централниот кораб на базиликата.
Со проектните решенија се извршија максимални реставраторски зафати, со вршење анастилоза на столбовите, и делумна реконструкција на некои елементи од носивата конструкција, за кои имаше веродостојни податоци. При конзервацијата се користеа автентични материјали, водејќи сметка за опусот на ѕидаријата.
Истовремено беа консолидирани зачуваните структури од базиликата, а за заштита на објектот од атмосферски води беа изведени натстрешници со лесна конструкција и покриени со транспарентни акрилни плочи.
Извор: НУ ЗАВОД ЗА ЗАШТИТА НА СПОМЕНИЦИТЕ НА КУЛТУРАТА И МУЗЕЈ - ОХРИД
ТРЕНЧ
www.loremipsum.com
info@loremipsum.com
Tlf.: +11 111 111 111
Company Name
www.loremipsum.com
info@loremipsum.com
Tlf.: +11 111 111 111
Црква „Св. Софија“
Катедралниот црковен храм во стариот дел на градот Охрид е посветен на Христос како Божествена Премудрост т.е. Св. Софија. Оваа црква представува еден од најзначајните знаменитости во Македонија со нејзината средновековна архитектура и фрески.
Ова е една од најголемите средновековни цркви на овие простори. Во еден долг временски период таа била соборна црква на Охридската архиепископија, која својата црковна власт ја протегала на територијата на север од Дунав, до албанските брегови на запад и до Солунскиот Залив на исток.
Покрај нејзиното значење како знаменитост, внатрешноста на црквата и нејзиниот двор и колонада претставуваат важно место за одржување на културни збиднувања како концерти и драмски претстави.
Во втората половина на XV век црквата била претворена во џамија и тогаш биле извршени најголемите измени. Сите фрески биле покриени со вар, куполата на црквата е струшена и срамнета со покривот, додека пак старата олтарна мермерна преграда со пластична декорација била отстранета, и од мермерот во наосот кон југозапад е подигнат мимбар, а над северозападните кубиња подигнати се минариња.[1]
Кон средината на XIX век во Охрид престојувал истакнатиот руски славист Виктор Григорович. Епохално откритие на славистот Виктор Григорович било пронаоѓањето на ракописите на „Опширното житие“ за св. Климент Охридски од охридскиот архиепископ Теофилакт од XII век и на Краткото житие за св. Климент Охридски од архиепископот Димитриј Хоматијан од XIII век во охридската црква Св. Богородица Перивлепта.
Во текот на 1912 г. била користена како складиште за оружје.
Веднаш по Втората светска војна биле преземени мерки, овој споменик да се зачува од натамошно пропаѓање. Во 1949 година започнало чистењето на фреските, кои биле варосани од Османлиите. Истовремено било извршено и нивно копирање за изложбата „Средновековната уметност на народите на Југославија“ која се одржало во палатата Шајо во Париз.
Во текот на систематските работи со кои раководеле експертите на Заводот за заштита на спомениците на културата на Македонија, кои започнале во 1951 година, а завршиле по шест години, биле откриени сите фрески и истите заштитени од натамошно пропаѓање. Од јужниот ѕид биле симнувани според најновите конзерваторски методи што се применувале во Италија.
Со помош на специјални рамови повторно биле враќани на нивните места. Ова симнување на фреските било потребно за да не се оштетат при враќањето на јужниот ѕид, кој бил навален 60 см, така што постоела опасност од негово уривање. Враќањето на ѕидот било извршено 1953 година на најсовремен начин.
Фреските биле исчистени и конзервирани, а покрај тоа биле извршени и архитектонски зафати. Живописот на оваа црква бил од врвен дострел во средновековното сликарство во Македонија и пошироко. Тоа е времето кога Охрид бил под непосредна власт на Цариградската патријаршија. Станува збор за најзначајните зачувани делови на византиското монументално сликарство. Ктиторот на живописот, архиепископот Лав, еден од најобразованите луѓе во тоа време, непосредно влијаел при изборот на композициите што се насликани во XI век.
Внатрешноста на црквата е зачувана со нејзините фрески од XI век, XII и XIII век, кои го претставуваат врвот на византиското фрескосликарство во своето време. Главниот дел од црквата е изграден во XI век, додека надворешните надоградби се изградени по наредба на архиепископот Григориј I во XIV век.
Извор: НУ ЗАВОД ЗА ЗАШТИТА НА СПОМЕНИЦИТЕ НА КУЛТУРАТА И МУЗЕЈ - ОХРИД
Антички театар
Античкиот театар е лоциран во подножјето на источната косина на повисокиот охридски рид, под Самоиловата крепост, во непосредна близина на еден од главните влезови во утврдениот град-Горна Порта, од каде што се доловува незаборавна глетка на Охридското Езеро и на планините што го опкружуваат.
Бил изграден пред повеќе од два милениуми, некаде на крајот на III или почетокот на II век, во периодот на доцнежниот хеленизам и бил наменет за прикажување на драмски, музички и поетски претстави на љубителите на театарската уметност.
Бил граден по угледот на прочуените грчки камени градби од овој вид, со богата архитектонска декорација, особено на театарската зграда која што била украсена со фриз од барелјефни плочи на кои биле вклесани сцени од животот на боговите. На две такви мермерни плочи, кои денес се чуваат во Охридскиот музеј, претставен е богот Дионис во друштво со Музите.
Некои од тогашните градски првенци имале закупено и сопствени седишта во театарот и така, денес ние дознаваме за Крисп и Топос како големи љубители на театарската уметност бидејќи нивните имиња сè уште стојат врежани во камените блокови од седиштата. Веднаш по римските освојувања на овие краеви во 148 година п.н.е., театарот, најверојатно за исклучително кратко време, бил приспособен за потребите на римскиот начин на живеење. Објектот бил преуреден во театарски простор со арена за гладијаторски борби и борби со диви ѕверови при што неколку од долните редови седишта биле урнати и на нивно место биле изградени неколку кафези за животните, а орхестрата со почесните седишта била заградена со заштитен ѕид. Подоцна во горната, надворешна зона бил изграден епитеатрон, со што капацитетот на театарот се зголемил до 5000 гледачи.
Се смета дека со еуфоријата што настапила во почетокот на IV век од новата ера, кога св. Еразмо Антиохиски, првиот христијански мисионер што дошол во Охрид, преобратил во христијанство 25.000 луѓе, биле разурнати сите пагански објекти во градот. Најверојатно во тие разурнувања страдал и театарот, а материјалот од неговите седишта и другите објекти подоцна бил користен за градење на ранохристијански базилики и многу други сакрални и профани објекти.
Првите претпоставки дека во античкиот Лихнид (денешниот Охрид) постоел театар, ги дал рускиот историчар на уметноста Никодим П. Кондаков на самиот почеток на XX век, а веќе во текот на 1935 година, кога биле извршени првите археолошки ископувања, тие претпоставки биле потврдени и театарот бил делумно откриен. Подоцна, за време на ископувањата вршени во периодот 1959-1960 година, била одредена точната локација и големината на театарот.
Со систематските ископувања, започнати во 1977 и по прекин од шест години продолжени во 1984 година, констатирани се местата каде што се наоѓаат влезовите и театарската зграда, орхестрата со почесните седишта и протегањето на арената, а откриени се и девет редови од седиштата.
Во текот на 1999 година започна проектот за негово целосно откривање и ставање во функција, а од 2001 година на сцената на отворениот реконструиран простор на античкиот театар повторно, по дваесет векови, се одржуваат драмски претстави, музички приредби и разни други манифестации.
Плаошник - археолошки комплекс
Локалитетот Плаошник се наоѓа во јужното подножје на повисокиот (западниот) рид на Охрид, на зарамнето плато меѓу цитаделата на Самоиловата тврдина и црквата Св. Јован Канео на брегот од Охридското Езеро. Плаошник е исклучителен археолошки комплекс со културни слоеви од праисторијата, антиката и средниот век.
Првите археолошки интервенции на Плаошник се случиле во времето од октомври 1942 година до мај 1943 година (со прекини), на просторот од внатрешноста на остатоците од Султан Мехмед џамијата во организација на Службата на старините во Охрид на чело со нејзиниот раководител Кирил Прличев, а потоа и со Димче Коцо. Притоа се откриени остатоци од старата Светиклиментова црква и гробот на Св. Климент Охридски. Вкупните резултати од овие археолошки ископувања ги објавува професорот Димче Коцо во 1948 година. Во времето од 1960-1964-1966 година повторно се вршат археолошки ископувања на Имарет (Плаошник) при што паралелно се открива ранохристијанската поликонхална црква од V-VI век, а во месеците август-септември 1965 година Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата-Скопје врши археолошко-конзерваторски истражувања на просторот од Светиклиментовата црква "Св. Пантелејмон" после кое се изведени конзерваторски работи.
Поголеми зафати беа реализирани во времето од 1999-2002 година кога беа изведени ревизиони археолошки истражувања во внатрешноста на Светиклиментовата црква и околу неа при што целосно беа откриени и дефинирани градбените фази и целосно беше откриена монументалната тробродна ранохристијанска базилика со нартекс, атриум, крстилница, помошни простории и широки дворишта во источниот дел од комплексот. Во пространиот атриум на северната страна од објектот се откриени голем број мермерни столбови со бази и капители, а нартексот и северниот брод од базиликата имаат зачувани мозаични подови во повеќе фази. Меѓутоа, најрепрезентативен дел на оваа базилика е секако нејзината монументална крстилница што се наоѓа јужно од нејзината апсида, со извонредно сочуваниот мозаичен под. Таа има форма на правоаголник во чиј средишен дел се наоѓа кружна писцина (базен во кој се вршело крштевањето) со скалила на источната страна по кои се слегувало во базенот. Мозаичната декорација на нејзиниот под се состои од геометриски орнаменти и симболични растителни и зооморфни претстави. Тука се среќаваат стилизирани претстави на лоза со гроздови, листови, цветови и доста реалистички претставени домашни и диви животни и птици како јагне, лав, паун, петел, барски птици. Во кружните полиња на бордурата на подот, формирана од две испреплетени ленти, покрај другите претстави, присутни се и разновидни форми на крстови помеѓу кои и свастиката.
Сите нактивности на овој локалитет беа превземени во рамките на проектот Возобновување на Светиклиментовата црква Св. Пантелејмон на Плаошник во Охрид по повод јубилејот "2000 години христијанство во Македонија и светот", предложен и реализиран од надлежната институција НУ Завод за заштита на спомениците на културата и Музеј-Охрид, поддржан и финансиран од Владата на Република Македонија, од Македонската православна црква, како и од целиот македонски народ. Возобновувањето беше изведено на темелите од старата Светиклиментова црква и на темелите од нејзините доградби, а по претходно отстранување на остатоците од Султан Мехмед џамијата во чија пак внатрешност беа остатоците од црквата и гробот на Св. Климент Охридски. Во основа се прикажани делови од исламскиот сакрален објект како сведоштво за неговото постоење и сведоштво за едно историско време на овој простор. Паралелно беше изведена и заштитната покривна конструкција над ранохристијанската поликонхална црква, како и конзервација на мозаичните подни површини од баптистериумот на истата сакрална градба. Сите активности од овој проект беа завршени со голем народен собор и литиска процесија на пренесувањето на моштите на Св. Климент Охридски од втората катедрална црква во Охрид, Св. Богородица Перивлепта на Дебој, до старата Светиклиментова црква Св. Пантелејмон и до гробот на Св. Климент на Плаошник, како и со осветување на возобновента црква на 11 август 2002 година.
Археолошките истражувања и конзерваторско-реставраторските работи продолжија со помал обем и во времето помеѓу 2003 и 2006 година, при кое беа истражени извесни простори западно од нартексот на монументалната тробродна базилика и на просторите под мозаичните подови од нартексот и баптистериумот на истата ранохристијанска градба. Во ова време целосно беа завршени конзерваторските работи на мозаичните подови од баптистериумот при што истите беа поставени на нови подлоги, а беа поставени и заштитни покривни конструкции над двата баптистериуми од ранохристијанските цркви на Плаошник.
Со најновите систематски археолошки истражувања кои се одвиваа од март до декември 2007 година и во текот на 2008 година започна реализацијата на втората фаза од проектот "Плаошник", односно започна реализацијата на проектот Возобновување на Светиклиментовиот универзитет на Плаошник во Охрид. Целта на овие истражувања, кои продолжија и сè уште траат, е комплетно да се истражи просторот на т.н. Светиклиментова почва и, покрај другото, да се утврдат остатоци од постоењето на манастирските конаци, што во овој случај би значело и убицирање на просторните услови за функционирање на т.н. Охридска книжевна школа, или Охридската книжевна академија, или, како што веќе се нарекува Светиклиментовиот универзитет.
Source: NI INSTITUTE FOR PROTECTION OF MONUMENTS OF CULTURE AND MUSEUM - OHRID
Самоилова тврдина
Охридската тврдина, симболот на градот без кој не може да се замисли неговата урбанистичка физиономија и историја е една од најголемите средновековни фортификациски градби во Македонија. Со своите утврдувања и ѕидини го зафаќа целиот охридски рид. Од сите страни, со исклучок на јужната, која е свртена кон езерото, ритчестиот дел на градот бил заштитен со високи ѕидови и кули во должина од три километри, сè до близу охридското пристаниште.
Во најстарите извори кај Полибиј, во кои за прв пат се споменува античкото име на Охридското Езеро, се укажува на фактот дека при првата воена акција на овие простори, македонскиот крал Филип II наредил да се изгради утврдување на ридот над езерото.
Најстариот историски податок за градот Лихнид (античкото име на Охрид) и самата тврдина потекнува од античкиот историчар Ливиј, од 209 година п.н.е., каде се говори дека тврдината веќе била изградена и функционирала во сите пресудни моменти од историјата на градот. Хроничарот Малх (Малала) во 478 година забележал дека вака утврдениот град имал силна одбранбена моќ поради што остроготскиот крал Теодорих Амалеецот, во својот воен поход кон Нов Епир не успеал да го освои Лихнид "затоа што градот лежел на утврдено упориште и изобилувал со извори меѓу ѕидиштата".
Остатоците од таа најстара тврдина се потврдени со археолошките ископувања кога се констатирани камени блокови, наредени од внатрешната и надворешната страна покрај северниот бедем на денешната цитадела, во правец југоисток-северозапад.
Низ историјата тврдината била многу пати уривана, преградувана и доградувана така што таа носи белези од речиси сите историски епохи кога со Охрид господареле римјаните, византијците, словените и османлиите. Меѓутоа, се смета дека најголемиот дел од ѕидовите на цитаделата и подградието, заедно со зачуваните кули, датираат од времето на царот Самоил, од 976 до 1014, а потоа и на неговите наследници до 1018 година, кога Охрид бил престолнина на првата држава на македонските словени, заради што денес тврдината е позната како "Самоилова крепост".
По целосната пропаст на ова царство и повторното потпаѓање под византиска власт, императорот Василиј II целосно ја разурнал тврдината. Подоцна, веројатно византискиот цар Алексиј I Комнен повторно ја обновил, а и во втората половина на XIV век, во времето на владеењето на големиот жупан Андреа Гропа со охридскиот крај, помеѓу 1371 и 1385 година, цитаделата била повторно обновена.
По турското освојување на Охрид, во тврдината била поставена воена посада, но таа веќе не претставувала објект каде што се случувале важни настани за историјата на градот.
Со своите бедеми и утврдени кули таа го зафаќа целиот охридски рид што се издига до 100 метри над нивото на езерото. Од сите страни, со исклучок на јужната што е свртена кон езерото, градот е заштитен со високи ѕидови и одбранбени кули во должина од околу три километри што се протегаат сè до охридското пристаниште. Височината на бедемите е различна, од 3 до 16 метри, во зависност од конфигурацијата и пристапноста на теренот.
Покрај основната функција за одбрана од непријателите, тврдината служела и за живеење. Нејзиниот централен дел или цитаделата, е поделен со еден ѕид на два дела од кои во едниот живеел владетелот, а во другиот биле сместени војниците. Од надворешната страна ѕидот на овој простор е зајакнат со ред кули од кои најголемата и најјаката е поставена на најслабата точка на тврдината, а импозантен е и влезот во цитаделата што е утврден со две полукружни одбранбени кули.
Вториот дел од тврдината се состои од широк заштитен ѕид околу подградието во кое живееле дворјаните со нивните семејства.
Во градот се влегувало низ три порти: Горна Порта, во непосредна близина на црквата Св. Богородица Перивлепта и античкиот театар, Челна Порта, кај денешната црква Св. Богородица Челница и Долна Порта, што се наоѓа на педесетина метри од брегот на Охридското Езеро, во близина на црквата Св. Никола Болнички. Од сите нив во целост е зачувана само Горна Порта во која како градежен материјал се употребени мермерни надгробни споменици со грчки и римски натписи и други елементи кои потекнуваат од античките градби во градот.
Историската улога на Самоиловата тврдина завршува со одметникот од централната османлиска власт Џеладин-Бег, кој како самостоен феудалец владеел со Охрид во крајот на XVIII и првите децении на XIX век.
Тој бил последниот што извршил поголеми интервенции на бедемите од цитаделата и што ја користел за одбрана и живеење. Во јужниот дел на цитаделата, во 1808 година бил изграден неговиот дворец, познат под името Горни Сарај. Овој дворец, за чија изградба бил употребен речиси целокупниот градежен материјал од урнатиот сарај на Исмаил-паша, кој пак бил изграден со преадаптација на палатата на Охридската архиепископија што се наоѓала јужно од катедралната црква Св. Софија, на просторот од денешното Сараиште, бил урнат веднаш по бекството на Џеладин-Бег од Охрид во 1830 година.
Оттогаш наваму Самоиловата тврдина скоро два века беше оставена на забот на времето сé до 2000 година кога започнаа досега најголемите истражувачки и конзерваторско-реставраторски зафати при што беа изведени систематски археолошки ископувања на целиот простор од цитаделата и беа санирани, конзервирани и реставрирани бедемите и кулите на нејзиниот централен дел.